In, op of aan het water, bij recreatieplassen heb je het allemaal

Eind maart, prachtig, bijna zomers weer en vlak voor het paasweekend. Dan denken we meteen aan het buitenleven dat weer gaat beginnen. De zomer staat al voor de deur en we proberen de eerste keer zonder jas. Daar worden we vrolijk van; we kunnen de donkere wintermaanden achter ons laten. En toch is het nu door corona allemaal anders. Nog steeds veel beperkingen en weinig uitzicht op het einde daarvan. Maar gelukkig kunnen we – als we ons aan de algemene richtlijnen van het RIVM houden – wel lekker buiten recreëren. En wat is er dan mooier dan een recreatieplas opzoeken?

Daar zijn er in Nederland heel veel van en de meeste beschikken ook over het predicaat ‘officieel aangewezen zwemwaterlocatie’, wat inhoudt dat daar de waterkwaliteit en de fysieke veiligheid in de gaten wordt gehouden. Bij recreatieplassen wordt over het algemeen gedacht aan zomerse situaties met veel mensen op het strand en in het water. Maar recreatieplassen zijn zo veel meer dan dat. Ten eerste zijn het plaatsen waar mensen om veel verschillende redenen bij elkaar komen, gewoon om te genieten van wat de plek en de natuur te bieden heeft, ontspannen en recreëren. Uiteraard kan dat zomers in de zon, maar ook in het voor- en naseizoen en zelfs in de winter wordt veel gebruik gemaakt van de prachtige locaties. Naast zonnen, zwemmen en spelen zijn er meestal mogelijkheden om te wandelen, te fietsen, allerlei sportieve activiteiten uit te voeren, evenementen bij te wonen en in de winter op sommige plekken zelfs om te schaatsen. Kortom, de plassen kunnen het gehele jaar door gebruikt worden.

Maar wat zijn recreatieplassen eigenlijk? Wikipedia hanteert een zeer eenvoudige definitie, namelijk: Een recreatieplas is een watervlakte met recreatiemogelijkheden. Vanuit deze definitie komt bijna al het Nederlandse oppervlaktewater in aanmerking, maar dat is veel te breed. Zout en brak water vallen hier niet onder en ook de grote rivieren en binnenwateren kunnen we niet als plas definiëren. De plassen die dan nog over blijven moeten daarnaast veilig, geschikt en toegankelijk zijn voor recreatie. En met recreatie bedoelen we dan alle vormen van vrijetijdsbesteding, alle activiteiten die kunnen worden gedaan naast de dagelijkse verplichtingen als werken, huishouden en zorg voor anderen. Dus recreëren als ontspanning en vermaak.

Als we van deze beschrijving uitgaan zijn er in Nederland ruim vierhonderd locaties die we als recreatieplas kunnen aanmerken en daar wordt door miljoenen mensen per jaar gebruik van gemaakt. Big business zogezegd, alhoewel de economische impact ook weer niet zo heel groot is.

Het begrip recreatieplas is eigenlijk pas ontstaan in de tweede helft van de 20e eeuw, door verschillende samenlopende omstandigheden. Ten eerste door toedoen van de verschillende overheden, die zich beleidsmatig met recreatie en toerisme gingen bezighouden en het begrip recreatieplas in de verschillende nota’s ‘openluchtrecreatie’ gingen opnemen. Ten tweede de toenemende welvaart, gecombineerd met toenemende vrijetijd. En ten derde door de toename van het aantal plassen dat ontstaat was door de vele zand– en grindafgravingen, noodzakelijk voor de wederopbouw van ons land na de tweede wereldoorlog. Nederland moest voorzien worden van zand en grind voor de bouw van woningen, kantoren, wegen, bruggen en viaducten. Veel van de ontstane en onder water gelopen gaten in het landschap werden aangepast om openluchtrecreatie de ruimte te geven.

In het begin waren deze plassen niet meer dan een waterplas met enkele voorzieningen om te recreëren. Een simpel zandstrand, een ligweide en een paar afvalbakken volstonden in eerste instantie al om het geheel tot recreatieplas om te toveren. En nog steeds zijn er een aantal locaties, die enkel deze basisvoorzieningen hebben. Maar in de loop der jaren is steeds meer verscheidenheid ontstaan in het voorzieningenniveau van de plassen, vooral door de bemoeienis van de zeer verschillend ingestelde eigenaren en beheerders, maar ook door de veranderende vraag van de bezoekers. In Nederland is 40 % van de recreatieplassen in eigendom bij gemeenten, 40 % bij het bedrijfsleven en 20 % bij diverse andere organisaties, zoals Recreatieschappen, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Zoals gezegd zijn de verschillen groot. Zo kunnen we onderscheid maken tussen openbare en besloten recreatieplassen. Deze laatste groep – een kleine honderd locaties – betreft vrijwel altijd campings en vakantieparken, waarbij de plas alleen toegankelijk is voor eigen gasten. Bij een kwart van de openbare locaties wordt een toegangsprijs gevraagd. Dit zijn wel vaak de plassen met de meeste voorzieningen, faciliteiten en bijzondere attracties. De gemiddelde Nederlander gaat ruim twintig keer per jaar een ‘dagje uit’, meestal met gezin of vrienden. Het bos en de recreatieplas staan als bestemming op nummer, zodat we terecht kunnen concluderen dat het om miljoenen bezoekers per jaar gaat. De meeste mensen oriënteren zich tegenwoordig met gebruik van internet en sociale media. Het is daarom zeer opvallend dat meer dan de helft van de recreatieplassen geen eigen website heeft en sommige ook nauwelijks op andere manieren te vinden zijn. Vooral gemeenten blijven hier nog flink in achter, terwijl het natuurlijk van belang is om de juiste informatie te verstrekken, zeker in de corona tijden met allerlei verschillende maatregelen en restricties. Gelukkig is er van vrijwel alle recreatieplassen wel basisinformatie beschikbaar via zwemwater.nl, zeker als het gaat om de zwemwaterveiligheid.

Dus binnenkort kan en mag het weer, lekker relaxen in de buitenlucht met zon, zand en water. Dat kan heel simpel met een zwempak, een handdoek en een flesje water en zonnebrand, maar ik zie ook gezinnen die wel met een verhuizing bezig lijken, zoveel als ze hebben meegenomen. Tuinstoelen, tafeltje, de barbecue natuurlijk, minstens twee tassen met eten en drinken, een flinke stapel handdoeken en extra kleding, voetballen, volleyballen, tennis en badmintonrackets en dat alles met bolderkar, rugzakken en handtassen naar het strandje gesleept, waar de eigen plek volledig wordt ingericht. Tja, gelukkig mag bij de recreatieplas ieder dat op zijn eigen wijze doen.