Bedrijfsvoering na de coronacrisis

Langzaamaan, en met de nodige beperkingen, gaan bedrijven in de recreatiesector weer open. De fysieke randvoorwaarden voor de anderhalve meter bedrijfsvoering vragen nu om alle aandacht. We vroegen een makelaar, een bedrijfsadviseur en enkele banken naar hun visie op de volgende fase – na de coronacrisis.

Voor de acute financiële nood boden overheden en banken tot nu toe de nodige verlichting. Maar hoe zit het met de bedrijfsvoering en liquiditeit op de langere termijn? Twee deskundigen in bedrijfsondersteuning, Henk-Jan Kruidenier (makelaar/taxateur) en Marcel Bosch (Smid Raadgevers) roepen bedrijven op om de regie voor herstel in eigen hand te houden door hun eigen toekomstplan op papier te zetten.

Voor verblijfsrecreatie dagrecreatieve bedrijven en horeca geldt dat reikhalzend is uitgezien naar de heropening. Veel ondernemers focussen zich op opening en kijken daarbij vooral naar het op korte termijn herstellen van (een deel van) de omzet.

Afbouw van de steunmaatregelen

We belanden inmiddels in een volgende fase, waarin bedrijven weer eigen inkomsten genereren en de steunmaatregelen worden afgebouwd. Voor sommige bedrijven, die gebruik konden maken van noodmaatregelen van de overheid, speelt nu het dilemma of de  heropening überhaupt bijdraagt aan een verbetering van de liquiditeitspositie. Een beperkte openstelling die onvoldoende opbrengsten genereert, kan het recht op steunmaatregelen in gevaar brengen, en is daarnaast vaak nog eens niet kostendekkend.

Marcel Bosch schetst ook de grote onzekerheid van de huidige situatie: “De diverse steunmaatregelen kennen een tijdelijk karakter. Het is op dit moment nog niet exact duidelijk of en in hoeverre diverse steunmaatregelen door de overheid en bijvoorbeeld banken worden verlengd.”

Voor de langere termijn zullen meer structurele oplossingen moeten worden doorgevoerd. Zo is flexibel personeel mogelijk al naar huis gestuurd en leggen transitievergoedingen een extra druk op de liquiditeit wanneer vast personeel noodgedwongen moet worden ontslagen. De coulance van de uitgestelde betalingen van belastingen en andere betalingen zullen terugkomen als extra lasten in Q3 en Q4 van 2020. De ervaring leert inmiddels dat de coulanceregelingen van de bank (zoals uitgestelde rente en aflossingsverplichting) binnen korte tijd na hervatten van de exploitatie onderwerp van gesprek worden met uw accountmanager.

Voorbereid op het slechtste scenario

De praktijk leert dat veel ondernemers nu al nadenken over de ontwikkeling van hun liquiditeitspositie en strategische positie van hun onderneming over een half jaar tot een jaar. Bent u over een half jaar nog in staat om uw personeel, rekeningen en huisvesting te betalen of heeft u behoefte aan een verruiming van uw krediet bij de bank? Wellicht dat er nu al andere maatregelen genomen moeten worden?

Ondanks het feit dat uw bedrijf onder voorwaarden binnenkort weer opengesteld kan worden is het van belang dat u uzelf dwingt om verschillende scenario’s uit te werken. Gebruik het zgn. ‘slechtste’ in eerste instantie als uitgangspunt voor het bepalen van uw eventuele liquiditeitstekort. Denk ook na over eventuele maatregelen die in het slechtste scenario genomen moeten worden. Wellicht heeft u hier al voorbereidingen voor getroffen of zelfs al maatregelen genomen, maar anders is het van belang om hier op korte termijn aandacht aan te schenken. Bij een onverwacht goed herstel van de markt is het makkelijker om maatregelen terug te draaien of niet door te voeren, dan dat u te laat bent met het inzetten van acties om in te spelen op tegenvallers.

Stef Driessen – ABN AMRO
“ABN AMRO herkent zich in het advies van Kruidenier en Bosch. Het denken in scenario’s reduceert de onzekerheid en vergroot de creativiteit van ondernemers en verdienmodellen. Waar kan meerwaarde worden geleverd voor gasten en is er een bereidheid om hier extra voor te betalen? Wat kan er geleerd worden van ondernemers in andere regio’s of andere sectoren, die dezelfde doelgroep bedienen?
Waar kunnen processen worden vereenvoudigd en levert dat lagere kosten op? Verdienmodellen hebben altijd een iets gemeen: inkoopkosten, beheers- en organisatiekosten, proceseffectiviteit en de doorstroomsnelheid of omzetsnelheid. 
Het is zinvol om deze eens kritisch tegen het licht te houden en hierover te sparren met medewerkers, andere ondernemers, aandeelhouders, de accountant en je bankier. Dit levert ongetwijfeld nieuwe inzichten en slimme samenwerkingen op. Voor een bank is het zaak dat de aanscherping van het verdienmodel ook wordt vertaald naar een prognose. Daar moet zowel de liquiditeitsbehoefte als de capaciteit tot terugbetalen uit blijken. 
Zonder deze onderbouwing voldoet de bank niet of onvoldoende aan haar zorgplicht en mag zij in veel gevallen geen extra krediet verstrekken.”

Openheid van zaken

Daarnaast is het van belang dat u pro-actief contact opneemt en onderhoudt met uw belangrijkste stakeholders en ze meeneemt in uw verschillende scenario’s. Denk hierbij bijvoorbeeld aan uw bank en uw belangrijkste leveranciers. Wanneer bijvoorbeeld wederom een beroep op uitstel aflossing bij uw bank en verruiming van de betalingstermijn bij uw leveranciers moet worden gedaan, zal naar alle waarschijnlijkheid worden verzocht om een uitwerking van de diverse scenario’s en liquiditeitsbegrotingen. Ervaring leert dat een goede voorbereiding, uitwerking en pro-actieve houding de kans van slagen op medewerking en begrip van uw stakeholders vergroot

Advies van Kruidenier en Bosch: Neem zelf de regie in handen

“Neem als onderneming zelf het initiatief om, naast heropening, aandacht te besteden aan een financieel reddingsplan. Dan heeft u een heel ander gesprek met uw financier. Liquiditeitsbegrotingen en eigen initiatief tot herstructurering bieden daarbij opening voor een hulpvraag die wél beantwoord wordt. Het alternatief is dat de regie wordt overgenomen door de bank. Zij zullen, onder toezicht van een restructuring & recovery specialist, u confronteren met voldongen maatregelen.

Jos Klerx – Rabobank
“Vooral in de verblijfsrecreatie lijkt de situatie zich snel te herstellen. Zeker nu ook op de campings de sanitaire voorzieningen weer open mogen. Natuurlijk wordt dit wel een verloren jaar voor vrijwel alle bedrijven. Echter, herstel is in zicht. En sommige bedrijven gaan in het naseizoen zelfs weer wat inhalen doordat er meer Nederlanders in eigen land op vakantie willen en er een kleine prijsverhoging is doorgevoerd. Veel vakantiegangers die normaal naar het buitenland gaan, zijn gewend aan een wat hoger vakantiebudget. Dus daar kan ook nog een voordeel uit voortkomen. De watersportsector presteert ook boven verwachting. Dat was voor de coronacrisis nog een zorgenkindje, maar in deze sector kan afstand bewaren goed worden gerealiseerd. En daar wordt van geprofiteerd.”
“Voor de dagrecreatie houden we rekening met een lastiger scenario. De beperkende maatregelen zorgen er daar voor dat men nauwelijks een rendabele bedrijfsvoering kan realiseren. Voor evenementen en kermissen ontbreekt op dit moment nog een perspectief op een herstel.”
“Voor de wat langere termijn zien we wel weer herstel. Afgelopen periode zijn er door de baken, in samenwerking met de overheid, de nodige maatregelen getroffen om de bedrijven financiële ruimte te geven. Zij werd de afbetaling van leningen en hypotheken uitgesteld en werden er extra kredietfaciliteiten beschikbaar gesteld. Deze tijdelijke tegemoetkomingen moeten op een later moment wel worden terugbetaald. Dat gaat gevolgen hebben voor de investeringscapaciteit – zeker volgend jaar.”

Kijk niet alleen naar de korte termijn voor wat betreft liquiditeitsverbetering, maar ook naar de gevolgen van de afgelopen maanden voor het tweede deel van 2020 en verder. Naast een liquiditeitsbegroting kan een plan voor reorganisatie inzicht bieden in de aanpassing naar een bedrijfsvoering die voldoet aan de 1,5 meter economie. De praktische maatregelen die daarvoor op korte termijn nodig waren, vormen slechts een deel van de oplossing.
Hierna volgt een langere termijnvisie met aanpassingen in bedrijfsvoering, personeel, maar ook investeringen die bijdragen aan een aangepast verdienmodel dat positief beoordeeld kan worden bij een aanvraag voor herfinanciering. Henk-Jan Kruidenier: “Als taxateur denk ik graag mee over de maatregelen die op langere termijn bijdragen aan het creëren van waarde in uw bedrijf.”

Het is dus vooral uw proactieve houding naar financiers, leveranciers maar ook uw klanten waarmee u bijdraagt aan het heropenen van uw bedrijf met behoud van goede mensen, nodig om uw organisatie te laten voortbestaan en groeien terwijl u tijd heeft om plannen te maken voor de toekomst. Plannen die ook in deze tijd met de juiste aanpak en ondersteuning succesvol de financiering van een reorganisatie mogelijk maken.

Sjuk Akkerman – ING
“Voor ondernemers, o.a. in de Leisure, vormt de nieuwe werkelijkheid een uitdaging. Voor hen zelf, maar ook in gesprek met ons, is het van belang dat zij weten in te spelen op veranderingen in de markt en daarmee hun continuïteit aantonen. We zien ondernemingen met voldoende vet op de botten, die bereid zijn dit te investeren, en ondernemers die door creatief denken zich weten aan te passen aan de huidige omstandigheden. Wij zijn ook blij dat we klanten, o.a. in de Leisure, kunnen helpen met verschillende maatregelen. Bij uitstel van aflossing verlengen wij bijvoorbeeld de dienstverlening en financiering aan de klant, zodat wij deze meer ruimte en tijd bieden om het krediet terug te betalen. Vooralsnog zien wij geen verhoogde instroom naar Intensief Beheer.”

Met dank aan: Henk Jan Kruidenier (www.kruidenier.nu) en Marcel Bosch (www.smidraadgevers.nl)